ÇANKIRI’DA SOHBET VE KÖY ODALARI
Ulusların kimliği, kendi bilimsel değerleri ve sosyal yaşantı içinde ulaştıkları değerlerin yükseklikleriyle ölçülüdür. Hayatını başarılı bir şekilde idame ettiren uluslar, bu değerleri bilimsel bir tabana oturtmayı başaranlardır. Köklü bir tarihi geçmişe sahip olmayan uluslar, yukarıda bahsettiğimiz değerleri yeniden kurma ve bu minval üzere bir yapılanmayı yeğ tutmuşlar ve bu yolda çaba sarf etmişlerdir. Bir de bunu bilinçli olarak yapmaları dikkat çekicidir.
Halkiyat içine giren bu konumuzda, sosyal yaşantı içinde birlik ve beraberliği sağlamanın yanında, toplumun sıkıntılı günlerini bertaraf etme, yeni yetişen gençliğine sahip çıkarak, onların toplumun değer ölçüleri içinde yetişmelerini ve sağlam karakterli, seciyeli, ahlaklı olarak kendi kimliklerini kazanmalarını sağlamaktadır. Gelenek, örf ve adet, kısaca halkiyat, ulusun geleceği olan gençlerin, toplumun bölünmez bütünlüğünü, esenlik ve mutluluğunu, karamsarlık ve aczin karşısında; geleceğe dayalı mutsuzlukların kaynaklarını tespit edebilen ve bu problemlerin kökünü bir bir kurutan, kendi değerlerine sahip çıkan, kendi kimliği içinde millet olmanın, insanlığın mutluluğunu düşünmenin yollarını bilen bir kültür birikimine ulaşmasını sağlar.
Toplumun günlük yaşantısı içine giren bazı sosyal durumlar vardır ki yukarıdan beri saydığımız durumları, halk arasında kendiliğinden kontrol eder, uygulama sahasının yanında devamlılığını da sağlar. Yaşantımızın bütün evrelerinde bunları rahatça görebiliriz. Bunlardan Çankırı’ya has olan bazılarını seçerek yer vereceğiz bu konumuzda. Çankırı geneline baktığımızda, sohbetlerin önemli bir yeri ve özel bir statüsü olduğunu yakinen görürüz. Sohbetler bilhassa köy odalarında önemli bir yer tutardı. Belli yaş grubunun bu sohbetleri devam ettirdiği kış günleri boyunca, üç aylık süre zarfında, hem köyde, hem de şehir merkezi ve kasabalarda “Yâren Sohbetleri” olarak devam eder. Yâren sohbetleri daha çok gençleri hayata hazırlamak, onların zor şartlarda bile dayanıklılık gösterecek, çabucak öfkeye kapılmayacak yönlerini geliştirirken, diğer yandan da sosyal hayatta birlik, beraberlik ve dayanışma içinde hayatın üstesinden daha kolay gelinebileceğini ve insanlara mutluluk verecek görevleri yapmaktan, mutluluk duymalarını sağlayacak bir yapı kazandırmak amaçlarını kapsar.
Çankırı’da sohbet sözü Yâren’le eş anlamlı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Her ne kadar sohbet denince Yâren ocağı akla gelirse de, sohbetin de bir ayrıcalığı vardır. Yâren dışında normal olarak sohbetten bahsetmek istiyoruz. Yani birkaç kişinin karşılıklı konuşmaları ile bütün dertlere çare bulunan, hatta bulundukları çevrede hayata yön veren sohbetlerden bahsetmeden geçmek olmazdı.
Sohbetin bir tatlılığı ve sosyal yönü vardır. Muhabbetle edilir. Çankırı insanı, sohbet aşığıdır. Pek çok yörede bulunmayan köy odaları Çankırı’da hala önemli mekânların başında gelir. Bu mekânlar ya köyün ortak malıdır ve işletilmesini bütün köylü üstlenir, ya da köyde hali vakti yerinde olanlar kendi özel odalarını açmıştır ve bütün giderlerini de kendisi karşılamaktadır.
Günümüz şartlarına uygun olarak köy odalarının yenilenerek, eskilerin yerine yenilerini yapıldığını gözlemliyorum. Bu da hala bu yapıların aktif ve önemli bir işlevi yürütmeye devam ettiğinin, ya da devam ettirildiğinin açık bir göstergesidir.
İşlevleri ise verilen önemin haklılığını ispatlar kalitededir. Köyün önemli meseleleri burada görüşülür. Düğünlerin belli boyutlarında devreye girer. Köyde bulunanların boş zamanlarında köyle ilgili meselelere yer verilir. Köyle ilgili yeni yeni fikirler bu sohbetlerde ortaya atılır. Yeni yeni uygulamalar, teklif edilen fikirlerin kabul görmesiyle hayat bulur. Fakirin, fukaranın dertlerine çareler burada çözüme kavuşur. Köy sakinleri arasında bir olumsuzluk mu var? Hemen köyün yaşlıları burada problemi masaya yatırmaya vesile olur ve kökünden hal yoluna gidilir. Daha da önemlisi günlük hal, hatır ve durum burada dile gelir.
Köye misafir geldiğinde, hemen sıra olayı çalıştırılır. Gelen misafirin durumuna göre sıradaki ailelere haber verilir. Kaç aileye haber verildi ise, o öğünü hazırlar ve misafirlerin öncelikle karnı doyurulur. Bunun için köy bekçileri / korucular görevlendirilmiştir. Yatacak yerleri de aynı şekilde, gelen misafire yatak yeterli ise odanın kendi imkânları ile yetinilir. Yok yeterli imkâna sahip değilse, o zaman da devreye sıradaki evler girer ve gerekli yatak – yorgan ihtiyacına kendi imkanlarıyla takviyede bulunurlar. Ayrıca gelen misafir gece yatma saatine kadar yalnız bırakılmaz. Ona dostluk gösterilir. Köye geliş sebebi sorularak durumuna göre hareket edilir.
İşte böyle güzel ve önemli görevi üstlenen köy odaları, başka önemli bir görevi daha yerine getirir. Tabii ki, bu da sohbettir. İstisnasız her gün açıktır. Kış günlerinin o çekilmez soğuk havalarını, sıcacık sohbet ortamlarıyla karşılarlar. Yanlış hatırlamıyorsam, Yapraklı İlçesi’nin Aşağıöz Köyü’nde, köy odası sıcacık bir aile özelliği de gösteriyordu. Köylülerle odaya oturup sohbet ederken, köy odasının fonksiyonunun ne olduğunu sorduğumda, düğünlerde, bayramlarda ve misafir gelişlerinde burasının etkin halde çalıştığını dile getirdiler. Bunun yanında bir şey daha söylediler ki o da, köyün erkeklerinin öğün yemeklerini odada hep birlikte yemeleriydi. Herkes köy odasında toplanıyor ve vakit yemekleri bile köy odasına geliyordu.
Sadık SOFTA
Eğitimci / Yazar / Şair
