MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN ÇANAKKALE MUHAREBELERİ BAĞLAMINDA
YABANCI ASKERLERLE İLGİLİ DİKKATE DEĞER BAZI ANILARI
Giriş
Mustafa Kemal Atatürk, Çanakkale Muharebeleri sırasında sergilediği liderlik, cesaret ve stratejik dehasıyla tarihe geçtiği kadar, insanî yönüyle de hafızalarda yer etmiştir. O, sadece bir komutan değil, aynı zamanda savaşın yıkıcı gerçekleri içinde bile insanlık onurunu koruyan bir liderdi. Düşman askerlerine gösterdiği saygı, insanî değerleri ön plânda tutan yaklaşımı ve savaş sonrası barışçıl tutumu, onu çağının ötesinde bir devlet adamı haline getirmiştir.
Bu makalede, Mustafa Kemal Atatürk’ün Çanakkale Cephesi’nde bizzat yaşadığı ve tanık olduğu olaylar ele alınarak, onun hem askerî hem de insani yönü gözler önüne serilecektir. Savaşın ortasında bile düşmana karşı gösterdiği anlayış, onu yalnızca Türk milletinin değil, tüm dünyanın takdir ettiği bir lider yapmıştır. Atatürk’ün anıları, tarih boyunca unutulmayan ve nesilden nesile aktarılan birer insanlık dersi niteliğindedir.
***
1. Conkbayırı’nda Keskin Nişancı Tehdidi
25 Nisan 1915 tarihinde, İngilizlerin Arıburnu çıkarması sırasında, Mustafa Kemal, 19. Tümen Komutanı olarak görev yapıyordu. Çıkarmanın başladığını haber alır almaz, inisiyatif kullanarak birliklerini hızla bölgeye sevk etti. Bu anî ve kararlı müdahale, düşmanın ilerlemesini durdurmada kritik bir rol oynadı (Atatürk Ansiklopedisi, 2023).
2. Anzak Subayı ile Karşılaşma
Savaş sırasında, bir Anzak subayı Conkbayırı civarında esir alındı. Mustafa Kemal, bu subayla bizzat ilgilendi ve ona insanca muamele edilmesini emretti. Bu insani yaklaşım, düşman askerlerinin bile takdirini kazandı. Bu olay, Atatürk’ün savaş sırasında bile insan haklarına verdiği önemi gösteren önemli bir örnektir (Dergipark, 2018).
3. Göğsündeki Saatin Hayatını Kurtarması ve Alman Generalin Talebi
Çanakkale Savaşı sırasında, Mustafa Kemal’in göğsünde taşıdığı cep saati, bir merminin doğrudan kalbine isabet etmesini engelledi. Bu olay, onun ne kadar büyük bir tehlike atlattığını göstermektedir. Saatin camı parçalanmış; ancak Mustafa Kemal’in hayatını kurtarmıştı.
Savaş sonrası, Osmanlı Ordusu’nda danışman olarak görev yapan Alman Generali Otto Liman von Sanders, bu saati hatıra olarak istemiştir. Ancak Mustafa Kemal, “Bu saat, benim hayatımı kurtardı, onu bir hatıra olarak saklayacağım” diyerek nazik bir şekilde bu talebi geri çevirmiştir. Bunun üzerine Liman von Sanders, Mustafa Kemal’e başka bir saat hediye etmiştir (Atatürk Ansiklopedisi, 2023).
4. Atatürk’ün Anzak Annelerine Tarihî Mesajı
1934 yılında, Çanakkale Savaşı’nda hayatını kaybeden Anzak askerlerinin annelerine hitaben söylediği şu sözler, Atatürk’ün insanlık anlayışını yansıtır:
“Bu memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar!
Burada dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz.
Sizler, Mehmetçiklerle yan yana koyun koyunasınız.
Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz.
Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır.
Onlar, bu topraklarda canlarını verdikten sonra, artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.”
Bu sözler, savaşın getirdiği acılara rağmen insanlığın ortak değerlerine vurgu yapan büyük bir liderin duyarlılığını göstermektedir (Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı, 2022).
5. Anzak Komutanı General Birdwood ile Görüşmesi
Savaş sonrası dönemde, Mustafa Kemal ile Anzak kuvvetlerinin komutanı General William Birdwood arasında İstanbul’da Pera Palas Oteli’nde bir görüşme gerçekleştiği belirtilmektedir. Bu görüşmede, iki komutan savaşın zorluklarını ve askerlerin cesaretini konuşmuşlardır (Dergipark, 2018).
6. Alman Subaylarının Hatıralarında Mustafa Kemal
Çanakkale Savaşı’na katılan Alman subaylarının hatıralarında, Mustafa Kemal’in liderliği ve stratejik zekâsı sıkça vurgulanmıştır. Özellikle, onun anî karar alma yeteneği ve askerlerine olan güveni, müttefik subaylar tarafından takdir edilmiştir (Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2019).
18.03.2025
Av. Fahrettin ÖNDER
EDA Üyesi
KAYNAKÇA
Atatürk Ansiklopedisi. (2023). Çanakkale Cephesinde Mustafa Kemal Atatürk. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı. (2022). Atatürk’ün Anzak Annelerine Mesajı.
Dergipark. (2018). Çanakkale Savaşı’nda Mustafa Kemal ve Anzak Subayları.
Sosyal Araştırmalar Dergisi. (2019). Alman Subaylarının Hatıralarına Göre Çanakkale’de Mustafa Kemal.
