TV DİLİ
Ben, bir merkezden emir verildiğine inanıyorum. Çünkü, mantıklı başka bir açıklaması yok. Belki bir ölçüde İngilizceden çeviri yapmanın etkisinden söz edilebilir. İngilizce bildiğini göstermeye çalışan; ancak Türkçesi ve Türkçe dil bilgisi zayıf birilerinin, İngilizce bir söyleyişi birebir çevirerek kullanmaları buna yol açıyor olabilir. Resmî, özel bütün yayın kuruluşlarında, emir verilmiş gibi, aynı anda başlıyor, çok yaygın biçimde kullanılıyor, bu yolla insanların kulakları ve beyni yıkanıyor. Önce yeni bir söyleyişle ilgi çekeceğini sananlardan başlayarak hızla topluma yayılıyor. Bir süre sonra bir bakıyorsunuz, böyle kullanımlara karşı olduğunuz halde, hiç farkında olmadan siz de kullanmaya başlamışsınız.
Neden mi söz ediyorum? Türkçeye aykırı söz ve kullanımlardan elbette. Örneklerden biri “gerçekleşmek” sözcüğü. Türkçede olmayan bir yardımcı eyleme dönüştü. “Etmek, olmak, yapmak, eylemek, kılmak” yardımcı eylemlerinin hepsinin birden yerini almaya çalışıyor. Herkes her şeyi gerçekleştiriyor. Telefonda görüşülür, telefon görüşmesi gerçekleştirilmez. Uçak iner, iniş gerçekleştirmez. Toplantı yapılır, gerçekleştirilmez. Balkanlardan gelen soğuk hava dalgası, yurda giriş gerçekleştirmez; yurda girer ya da yurtta etkili olmaya başlar.
Bu arada “gerçekleşmek” sözcüğündeki ince anlam yitiriliyor. Dilde anlam ayrıntıları önemlidir. Sözcükleriniz geneli değil, ince ayrıntıları ifade ettikçe dil gelişir, zenginleşir. “Kırmızı” sözcüğü, onlarca renk tonunun ortak adıdır. Sadece “kırmızı” sözcüğünü kullanıyorsanız o ayrıntıları ifade edemezsiniz.
“Gerçek”, hayalin zıddıdır. Hayallerimiz gerçek olur. Düşünceler, tasarılar, plânlar gerçekleşir. Henüz var olmayan, hayallerde yaşatılan, düşünülüp tasarlanan şeyler, umutlar gerçeğe dönüşür. “Gerçekleşme”, erişilmesi güç, büyük çaba gerektiren hedeflere, ülkülere ulaşıldığında kullanılan, duygusal anlamı olan; o anda duyulan sevinci, mutluluğu, heyecanı, gururu yansıtan bir sözcüktür.
“1974’te uğradığımız ambargo yüzünden ortaya koyduğumuz “Kendi uçağını kendin yap.” sözleriyle tanınan çaba sonunda gerçekleşiyor. Beşinci nesil Türk savaş uçağı KAAN göklerde.” kullanımındaki “gerçekleşme” sözcüğüyle “Bugün pazar alış verişini gerçekleştirdik.” kullanımındaki aynı mı?
06.04.2025
Ahmet Salih Erdoğan ERÜZ
E. Öğ. Alb. / Edebiyatçı / Stratejist
