ELEKTRONİK TİCARET HİZMET SAĞLAYICILARI (ETHS) VE ELEKTRONİK TİCARET ARACI HİZMET SAĞLAYICILARI (ETAHS) İLE TÜKETİCİLER AÇISINDAN ÖNEMLİ DÜZENLEMELER
GİRİŞ
Günümüzde, dijitalleşmenin hızla ilerlemesiyle birlikte elektronik ticaret (e-ticaret) sektörü, hem tüketiciler hem de işletmeler için vazgeçilmez bir alan haline geldi. Özellikle pandemi süreciyle birlikte e-ticaretin önemi daha da artarken, bu alanda yaşanan gelişmeler ve düzenlemeler de tüketici hakları, satıcıların sorumlulukları ve platformların işleyişi açısından büyük bir önem kazandı.
Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcıları (ETHS) ve Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcıları (ETAHS) üzerine yapılan yeni düzenlemeler, tüketici haklarını korumayı, piyasadaki şeffaflığı artırmayı ve rekabeti dengeli hale getirmeyi hedefliyor. Ancak bu düzenlemeler, tüketiciler, satıcılar ve platformlar açısından hem avantajlar hem de dezavantajlar barındırıyor.
2024 yılında yürürlüğe giren yeni yönetmelikler, 6563 sayılı Elektronik Ticaret Kanunu ve 6502 sayılı Tüketici Kanunu’nda köklü değişiklikler getiriyor. Bu makalede, söz konusu düzenlemelerin tüketici haklarına, satıcıların operasyonel süreçlerine ve platformların rekabet dinamiklerine etkisini lehte ve aleyhte yönleriyle analiz edeceğiz.
***
1. TÜKETİCİLER LEHİNE DEĞİŞİKLİKLER
a. Kimlik ve İletişim Bilgilerinin Açıklığı
Artık tüm ETHS’lerin (satıcıların) açık kimlik bilgilerini (ticari unvan, vergi numarası) ve iletişim kanallarını (telefon, e-posta, fiziksel adres) platform profillerinde paylaşması zorunlu hale geldi. Bu düzenleme, özellikle anonim satıcıların neden olduğu dolandırıcılık vakalarını azaltmayı amaçlıyor. Örneğin, bir ürün teslimatında sorun yaşayan tüketici, satıcının doğrudan iletişim bilgilerine ulaşarak çözüm sürecini hızlandırabilecek.
b. Cayma Hakkı ve Tüketici Haklarının Korunması
6502 sayılı Kanun’da belirlenen 14 günlük cayma hakkı, platformlar tarafından kısaltılamayacak. Ancak, bazı platformların cayma süresini 30 güne kadar uzatmasına izin veren esnek politikalara son verildi. Bu değişiklik, tüketicilerin “sonsuz iade” gibi belirsiz uygulamalarla karşılaşmasını engelleyerek, satıcıların da haksız yükten korunmasını sağlıyor.
c. Ceza Uygulamaları Konusunda Satıcılara Ek Koruma
ETAHS’lerin (platformların), satıcılara ceza kesmeden önce en az 7 iş günü açıklama hakkı tanıması zorunlu kılındı. Örneğin, bir satıcıya “sahte ürün satışı” nedeniyle yaptırım uygulanacaksa, platformun somut delil sunması ve satıcının savunmasını alması gerekecek. Bu durum, özellikle KOBİ’lerin keyfi yaptırımlara karşı korunmasına yardımcı olacak.
d. Veri Paylaşımı ve Şeffaflık
Orta ve büyük ölçekli platformların (yıllık cirosu 100 milyon TL’yi aşanlar), satıcıların iade oranları, ürün puanlamaları ve stok durumu gibi verileri tüketicilerle ücretsiz paylaşması gerekecek. Bu şeffaflık, tüketicilerin satın alma kararlarını daha bilinçli vermesini sağlarken, dürüst satıcıların öne çıkmasına da katkıda bulunacak.
e. Rekabet Dışı Uygulamalara Karşı Kısıtlamalar
Büyük platformların (örneğin, “X Platformu”nun kendi markalı ürünlerini arama sonuçlarında öne çıkarması) yasaklanması, küçük satıcıların görünürlüğünü artıracak. Bu düzenleme, 4054 sayılı Rekabet Kanunu’nun “haksız avantaj” maddesiyle uyumlu şekilde tasarlandı.
***
2. TÜKETİCİLER ALEYHİNE DEĞİŞİKLİKLER
a. Cayma Hakkı Sürelerinin Uzatılmasının Kısıtlanması
Önceden bazı platformlar, uzun teslimat süreli ürünlerde (ithal ürünler, özel siparişler) cayma hakkını 60 güne kadar uzatabiliyordu. Yeni düzenlemeyle, satıcılar bu esnekliği ancak önceden sözleşmeye ek bir madde koyarak kullanabilecek. Bu durum, tüketicilerin “farkında olmadan” kısa süreli iade haklarına mahkûm kalması riskini doğuruyor.
b. Satıcı Bilgilerinin Yıllık Kontül Zorunluluğu
ETAHS’lerin satıcı bilgilerini yılda bir kez güncelleme yükümlülüğü, dinamik piyasa koşullarında yetersiz kalabilir. Örneğin, bir satıcının iletişim bilgisi değişirse, tüketici şikayetlerinin çözümü 1 yıla kadar gecikebilir. Bu durum, özellikle “drop shipping” yapan satıcıların denetim zafiyetinden yararlanmasına yol açabilir.
c. Sözleşme Değişikliklerinin Uzatılan Süreleri
Platformların, satıcı aleyhine sözleşme değişikliklerini 30 gün sonra yürürlüğe alabilmesi, tüketicilere dolaylı bir risk oluşturuyor. Örneğin, bir platformun komisyon oranlarını artırması durumunda, satıcıların bu maliyeti ürün fiyatlarına yansıtması, enflasyonist baskıya neden olabilir.
***
3. PLATFORMLAR VE SATICILAR İÇİN DENGELİ BİR ORTAM
a. Reklam Harcamalarına Esneklik
Reklam bütçelerinin %50’sinin sponsorlu içeriklerden bağımsız tutulması, satıcıların organik pazarlama stratejilerine yönelmesini teşvik edecek. Örneğin, bir giyim markası, bütçesinin yarısını SEO optimizasyonuna ayırarak daha sürdürülebilir bir büyüme sağlayabilecek.
b. Büyük Platformların Rekabet Kısıtlamaları
Amazon benzeri dev platformların, kendi ürünlerini öne çıkarması yasaklanırken, yerel e-ticaret sitelerinin (örneğin, Hepsiburada veya Trendyol) pazar payı artırılacak. Ancak, bu platformların operasyonel maliyetleri de denetim mekanizmaları nedeniyle yükselecek.
***
4. GENEL DEĞERLENDİRME VE GELECEK ÖNGÖRÜLERİ
Yeni düzenlemeler, tüketici haklarını güçlendirmekle birlikte, bazı operasyonel zorlukları da beraberinde getiriyor. Özellikle KOBİ’ler, kimlik doğrulama ve veri paylaşımı yükümlülükleri nedeniyle ek maliyetlerle karşılaşabilir. Büyük platformlar ise rekabet kurallarına uyum sağlamak için algoritmik sistemlerini yeniden yapılandırmak zorunda kalacak.
Önümüzdeki dönemde, yapay zeka tabanlı denetim sistemleri ve tüketici şikayetlerinin anlık çözüme kavuşturulduğu mekanizmaların yaygınlaşması bekleniyor. Ayrıca, Avrupa Birliği’nin Dijital Hizmetler Yasası (DSA) ile uyumlu adımların atılması, küresel e-ticaret oyuncuları için de kritik önem taşıyacak.
***
SON SÖZ
E-ticaret, dinamik yapısıyla hem fırsatlar hem de riskler barındırıyor. Tüketicilerin ve satıcıların bu yeni düzenlemeleri yakından takip ederek haklarını korumaları, dijital pazarın sağlıklı büyümesi için elzemdir. Unutulmamalıdır ki, şeffaf ve adil bir rekabet ortamı, ancak tüm paydaşların iş birliğiyle mümkün olabilir.
12.03.2025
Av. Fahrettin ÖNDER
TBF Yürütme Kurulu Üyesi
KAYNAKÇA:
6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
Resmî Gazete, 2024 Yönetmelik Değişiklikleri
Rekabet Kurulu, 2025/1 sayılı E-Ticaret Piyasa Analizi Raporu
