EMPERYALİZM VE ULUSLARARASI KAPİTALİZMİN (EVUK)
TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ TAKTİKLERİ
“HOROZ VE TİLKİ” HİKÂYESİ ÜZERİNDEN BİR ANALİZ
Anlatacağım bu hikâyeyi ister tarım politikamıza yorumlayın,
İster ülkenin kaymağını yiyenlere yorumlayın,
İsterseniz üretmeden yaşamaya alıştıranlara ve alışanlara yorumlayın.
İsterseniz değerlerimizle oynayanların gafletine yorumlayın.
Yorum sizin!
Şimdi gelelim ABD’de askerî okullarda ders olarak anlatılan “Horoz ve Tilki” hikâyesine…
“Dershanede hocayı beklerken ışıklar kapanmış ve bir çizgi film gösterilmeye başlanmış. Filmin adı “Küçük Tavuk”
Bir kümes var. Kümeste birçok tavuk ile genç ve küçük horozlar, bir de kümesin yaşlı ve büyük horozu bulunuyor.
Kümesin etrafında da bir tilki dolaşıyor.
Yaşlı ve büyük horoz, tilki içeri girmesin diye kümesin kapısını sıkı sıkıya kapatmış, tavukları dışarı bırakmıyor.
Tabii dışarı çıkamadıkları için doğru dürüst yemlenemeyen tavuklar da zayıf ve küçük tavuklar.
Yaşlı ve büyük horoz ise dışarı bırakmadığı tavuklara ölmeyecek kadar mısır tanesi dağıtarak yaşamalarını sağlıyor.
Kümese giremeyen tilki, bunun üzerine kümesin tellerinde küçük bir delik açarak küçük ve genç bir horoza sesleniyor ve ona biraz mısır veriyor.
Mısırı yiyen küçük ve genç horoz her gün gelip tilkiden mısır alıyor.
Bir süre sonra tilki, küçük ve genç horoza tek başına yiyebileceğinden fazla mısır verince, genç horoz hem kendisi yiyor hem de diğer tavuklara mısır dağıtıyor.
Böylece yavaş yavaş yaşlı ve büyük horozun kümesteki gücü kırılıyor.
Horozun etrafındaki tavuklar azalmaya başlıyorlar.
Artık popüler olan genç ve artık irileşen horozun etrafında ise tavuklar toplanıyor.
Bu aşamada tilki kümesin kapısının önüne mısır bırakıyor. Kümeste bir tartışma çıkıyor.
Kapıyı açalım mı açmayalım mı diye.
Sonunda korkarak kapıyı açıyorlar ve kafalarını dışarı uzatıp yemlenip hemen geri çekiyorlar.
Bir süre böyle devam ediyor. Hiçbir şey olmuyor. Kümesteki tavuklar rahatlıyor. Korkuları azalıyor.
Nihayet bir gece tilki, kümesin önündeki avluya mısır döküyor.
Artık korkusuz olan tavuklar, genç ve artık güçlü horozun öncülüğünde dışarı çıkıyor ve rahat rahat yemleniyorlar.
Kümesteki her tavuk semiriyor. Tilki, bir süre sonra gece kümesin kapısından kendi mağarasına kadar mısır tanelerini döküyor.
Sabah kümesten çıkan ve korkusuzca yemlenen tavuklar yemlene yemlene mağaraya kadar gidiyorlar.
Sonra mağaraya giriyorlar. Onları içeride bekleyen tilki, bütün kümes mağaraya girince mağaranın kapısını kapatıyor.”
Çizgi film, burada bitmiş. Işıklar yanmış. Ve dersin hocası kürsüye çıkarak, “İşte Üçüncü Dünya ülkeleri, böyle yönetilir” diyerek derse başlamış.
Sorular:
1-Kümes neresi?
2-Yaşlı horozlar kimler?
3-Genç horoz kim?
4-En önemlisi tilki kim?
Buna göre içinde bulunduğumuz durumu sorgular isek binlerce yorum ortaya çıkar. Unutmayalım, ulusların dostları yok sadece çıkarları vardır.
***
TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ EMPERYALİZM VE ULUSLARARASI KAPİTALİZMİN (EVUK) TAKTİKLERİ:
HOROZ VE TİLKİ HİKÂYESİ ÜZERİNDEN BİR ANALİZ
ÖZET
Bu makale, ABD askerî okullarında eğitim materyali olarak kullanılan “Horoz ve Tilki Hikâyesi”ni merkeze alarak, Türkiye üzerindeki emperyalist ve uluslararası kapitalist (EVUK) etkileri analiz etmektedir. Metaforik hikâye üzerinden Türkiye’nin ekonomik, kültürel ve politik dinamikleri değerlendirilmekte, özellikle EVUK’un uyguladığı stratejiler, Türkiye’nin küresel güçlerle ilişkisi bağlamında incelenmektedir. Makale, bu ilişkilerin sonuçlarını ve Türkiye’nin küresel hegemonyaya karşı nasıl bir yol izleyebileceğini ele almakta ve öneriler sunmaktadır.
GİRİŞ:
Küresel Güçlerin Stratejileri
ABD askeri okullarında anlatılan “Horoz ve Tilki Hikâyesi” emperyalizmin ve uluslararası kapitalizmin Üçüncü Dünya ülkeleri üzerindeki etkilerini metaforik bir anlatımla ele alır (Smith, 2023, s. 45). Hikâye, küresel aktörlerin Türkiye gibi ülkeler üzerindeki stratejik taktiklerini anlamak için bir çerçeve sunar. Bu bağlamda, hikâye ekonomik bağımlılık, kültürel hegemonya ve politik manevralar gibi konulara ışık tutmaktadır.
1. Kümes Metaforu ve Türkiye’nin Konumu
Kümes, Üçüncü Dünya ülkelerinin küresel sistemdeki konumunu temsil eder. Türkiye’nin, küresel ekonomi içinde yarı-çevre konumuna sahip olması, kümes metaforunda yer alan ekonomik bağımlılığı yansıtır (Wallerstein, 2015, s. 67). Bu bağlamda, kümesin etrafında dolaşan tilki, gelişmiş Batı ülkelerinin ve küresel sermayenin temsilcisidir (Harvey, 2018, s. 89).
2. Yaşlı ve Genç Horozlar: Türkiye’deki İktidar Dinamikleri
Hikâyede geçen yaşlı horoz, Türkiye’nin geleneksel güç odaklarını ve statükoyu temsil ederken, genç horoz ise yeni ekonomik ve politik aktörleri temsil etmektedir. Genç horozun, tilkinin vaatlerine kanması, Türkiye’de liberalizasyon süreci ile ortaya çıkan dönüşümleri temsil etmektedir (Gürbüz, 2021, s. 112). Bu dönüşümler, özellikle 1980’lerde uygulanan yapısal uyum programları ile hız kazanmıştır (Keyder, 1999, s. 143).
3. Tilki ve Küresel Aktörlerin Stratejileri
Tilki, uluslararası kapitalizmin temsilcisi olarak hikâyenin merkezinde yer alır. Türkiye, IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası finansal kuruluşlar ile olan ilişkilerinde, tilkinin sunduğu bedava mısır metaforuyla benzer bir süreç yaşamıştır (Arrighi, 2005, s. 234). Bu bağlamda, ekonomik bağımlılık ve finansal yardımlar üzerinden kurulan kontrol mekanizmaları dikkat çekicidir.
Ekonomik Bağımlılık ve Dış Borç İlişkisi
Türkiye’nin dış borç yükü ve IMF’ye olan bağımlılığı, ülkenin ekonomik karar alma süreçlerini sınırlayan bir unsur olarak değerlendirilmelidir (Rodrik, 2019, s. 278). Bu durum, hikâyedeki genç horozun, tilkinin sunduğu bedava mısırları kabul etmesiyle ilişkilendirilebilir.
4. EVUK Taktiklerinin Türkiye Üzerindeki Etkileri
Emperyalizmin ve uluslararası kapitalizmin Türkiye üzerindeki etkileri, ekonomik bağımlılık ve sosyal dönüşümler açısından değerlendirilebilir. Tarımda öz yeterliliğin kaybı ve yerel üretim kapasitesinin azalması, EVUK’un somut etkileri arasında yer almaktadır (Yeldan, 2001, s. 132).
Makro Ölçekte İnceleme:
Türkiye’nin küresel sermayeye entegre olma süreci, yerel sanayi politikalarının zayıflatılması ve ithalat bağımlılığı ile sonuçlanmıştır (Pamuk, 2020, s. 77). Bu süreç, kümesin dışına çıkan horozların bağımlılık ilişkisiyle karakterize edilebilir.
5. Kültürel Hegemonya ve Değerlerin Dönüşümü
EVUK’un etkisi sadece ekonomik değil, aynı zamanda kültürel boyutta da kendini göstermiştir. Küresel kültürün yayılması, yerel değerlerin dönüşümüne neden olmuştur (Gramsci, 1971, s. 203). Bu dönüşüm, hikâyede tilkinin tavukları rahatlatması ve dış dünyaya açmasıyla ilişkilendirilebilir.
Kültürel Kimliğin Korunması
Küresel kültürel hegemonyaya karşı Türkiye’nin kendi kültürel değerlerini koruması, toplumsal dayanışmanın sürdürülmesi için önem arz etmektedir (Morley & Robins, 2002, s. 101). Bu süreçte yerel kimlik ve değerlerin güçlendirilmesi, EVUK’un kültürel etkilerini hafifletebilir.
6. Türkiye’nin Geleceği: Öneriler ve Stratejiler
Türkiye’nin EVUK’a karşı daha bağımsız bir politika izlemesi için öneriler şu şekilde sıralanabilir:
a. Ekonomik Bağımsızlık ve Yatırım: Yerel sanayi ve tarım politikalarının güçlendirilmesi, dışa bağımlılığı azaltabilir (Öniş, 2018, s. 58).
b. Kültürel Değerlerin Güçlendirilmesi: Küresel kültür etkisine karşı, yerel değerlerin ve toplumsal dayanışmanın artırılması önerilmektedir (Köksal, 2021, s. 190).
c. Alternatif Ekonomik Modellerin Uygulanması: Kooperatif yapılar ve yerel ekonomik ağların desteklenmesi, daha bağımsız bir ekonomik model oluşturabilir (Akbulut, 2022, s. 215).
SONUÇ
“Horoz ve Tilki Hikâyesi”, Türkiye gibi ülkelerin küresel sistemdeki konumunu anlamak için değerli bir metafordur. Bu hikâye, Türkiye’nin küresel güçlerle olan ilişkilerini ve bu ilişkilerin yol açtığı ekonomik, kültürel ve politik sonuçları analiz etmede bir çerçeve sunar. Bu analiz, Türkiye’nin küresel güçlerin etkilerine karşı daha bağımsız ve sürdürülebilir bir politika geliştirmesi gerektiğini vurgular.
25.11.2024
Av. Fahrettin ÖNDER
E. öğ. Alb. / Hukukçu / Öğretim Görevlisi
KAYNAKÇA
Akbulut, S. (2022). Küresel Ekonomik Sistem ve Türkiye: Alternatif Modeller. İstanbul: İletişim Yayınları.
Arrighi, G. (2005). The Long Twentieth Century: Money, Power, and the Origins of Our Times. London: Verso.
Gramsci, A. (1971). Selections from the Prison Notebooks. London: Lawrence & Wishart.
Gürbüz, M. (2021). Türkiye’nin Liberalizasyon Süreci ve Ekonomik Dönüşüm. Ankara: Bilim Yayınları.
Harvey, D. (2018). A Brief History of Neoliberalism. Oxford: Oxford University Press.
Keyder, Ç. (1999). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul: Metis Yayınları.
Köksal, N. (2021). Küreselleşme ve Kültürel Kimlik. İstanbul: Alfa Yayınları.
Morley, D., & Robins, K. (2002). Spaces of Identity: Global Media, Electronic Landscapes and Cultural Boundaries. London: Routledge.
Öniş, Z. (2018). Globalization and Turkey: The Politics of Adjustment. İstanbul: Boğaziçi University Press.
Pamuk, Ş. (2020). Türkiye’nin Ekonomik Tarihi: 1923-2020. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Rodrik, D. (2019). Globalization Paradox: Democracy and the Future of the World Economy. New York: W.W. Norton & Company.
Smith, J. (2023). The Politics of Metaphor in US Military Training. Washington, DC: Georgetown University Press.
Wallerstein, I. (2015). The Modern World-System IV: Centrist Liberalism Triumphant. Berkeley: University of California Press.
Yeldan, E. (2001). *Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim ve Kriz*. İstanbul: İletişim Yayınları.
