VEFATININ 5. YIL DÖNÜMÜNDE PROF. DR. HASAN ONAT
Prof. Dr. Hasan Onat, Türk ilahiyat camiasının önde gelen isimlerinden biri olarak tanınan, İslam mezhepleri tarihi, din felsefesi, akıl-vahiy ilişkisi ve modern düşünce gibi konularda derinlemesine araştırmalar yapmış bir akademisyen ve düşünürdü. Hayatı boyunca insanı merkeze alan, akılcı ve eleştirel bir bakış açısıyla dinî ve toplumsal meseleleri ele aldı.
26 Eylül 2020 tarihinde COVID-19 nedeniyle hayatını kaybederek aramızdan ayrıldı.
Hasan Onat, 1957 yılında Çankırı’nın Eldivan ilçesinde doğdu. İlkokul eğitimini Eldivan’da tamamladı. Ortaokul ve lise öğrenimini parasız yatılı olarak Yozgat’taki yatılı okulda sürdürdü ve 1974 yılında Yozgat Lisesi’nden mezun oldu.
1979 yılında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden (eski adıyla Divinity School) mezun oldu. Mezuniyetinin hemen ardından, aynı fakültede İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalı’nda asistan olarak göreve başladı.
1 Kasım 1981 – 1 Mart 1982 tarihleri arasında kısa dönem askerlik hizmetini yaptı.
Hasan Onat, eğitim hayatı boyunca geleneksel İslami ilimlere hâkimiyetini modern felsefe, sosyoloji ve bilimle birleştiren bir yaklaşım geliştirdi. Bu, onun ileriki çalışmalarının temelini oluşturdu.
Hasan Onat, Ankara Üniversitesi’nde uzun yıllar öğretim üyesi olarak görev yaptı ve ilahiyat eğitiminde yenilikçi bir rol üstlendi.
1986 yılında Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Emeviler Devri Şii Hareketleri” başlıklı teziyle doktor unvanını aldı. Danışmanı Prof. Dr. Ethem Ruhi Fığlalı’ydı.
1987: Yardımcı Doçent.
1989: Doçent.
5 Ağustos 1995: Profesör oldu.
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde İslam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dalı Başkanı olarak uzun yıllar hizmet verdi.
Çorum İlahiyat Fakültesi’nin eski dekanıydı.
Eğitim-öğretim faaliyetlerinin yanı sıra, toplumsal duyarlılık projelerine de aktif olarak katıldı. Okumayı bir tutku olarak gören Onat, kitap okuma alışkanlığı ve akademik gelişmeleri takip etme konusundaki hassasiyetiyle tanınıyordu.
İngilizce, Arapça ve Farsça dillerini akıcı bir şekilde biliyordu, bu da onu Doğu-Batı düşünce köprülerinde uzmanlaştırdı.
Onat, ayrım yapmaksızın herkese sevgi ve saygı gösteren bir insandı. Siyasi görüş, mezhep veya meşrep fark etmeksizin “insanı öteki olarak görmeyen” bir yaklaşımı benimsemişti. Türkiye sevdalısı olarak nitelendirilen hocamız, sorunlara sosyolojik, psikolojik ve felsefi açılardan bakma birikimine sahipti.
Hasan Onat, 40 yılı aşkın akademik hayatı boyunca ilmi araştırmalar, kitaplar, makaleler ve medya çalışmalarıyla zengin bir miras bıraktı. Eserleri, İslam geleneğini modern bağlamda yorumlama, akıl-vahiy ilişkisi, din-bilim diyaloğu ve farklılıkları zenginlik olarak görme temalarına odaklanıyordu.
Kitaplar ve Tez Çalışmaları:
Emeviler Devri Şii Hareketleri (Doktora tezi, 1986).
Dinî Yayınlarda Bilimsellik Sorunu (Çağdaş ve İslâmî Bilimler Açısından) (2004).
Hz. Muhammed’i Anlamada Yöntem (Süleyman Demirel Üniversitesi yayını).
Makaleler ve Bildiriler:
İslam Mezhepleri, Şiilik, Alevilik, Din Anlayışı, Küreselleşme gibi konularda onlarca makale.
Türkiye I. Dinî Yayınlar Kongresi’nde sunduğu bildiriler (örneğin, “Dinî Yayınlarda Bilimsellik Sorunu”).
Editörlük ve Çeviriler:
Kitap bölümleri, ansiklopedi maddeleri ve editörlük çalışmaları.
Çeşitli dergilerde (örneğin, e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi) yazıları.
1986-1998 yılları arasında Türkiye’nin Sesi Radyosu’nda haftalık programlar yaptı.
1998’den itibaren TV programları (örneğin, CNN Türk’te “IŞİD ve İslam” tartışmaları) ve radyo yayınları.
Gazete köşe yazıları, söyleşiler ve Politik Psikoloji Derneği gibi platformlarda sunumlar (örneğin, “Dinsel İletişimin Stratejik Boyutu”).
Kendisiyle yapılan röportajlar ve YouTube videoları hâlâ erişilebilir durumda.
Hasan Onat’ın düşünceleri, “İslam’ı özgürleştirmek” ve “aklın vahye yardımcı olması” gibi ifadelerle özetlenebilir. Çeşitli platformlarda “değerli bir ilahiyatçı” olarak anılır; düşüncelerini akla, bilime ve felsefeye dayandırması, Türkiye’nin kurtuluş reçetesi olarak görülür.
Evli ve iki çocuk babasıydı.
26 Eylül 2020 tarihinde, 63 yaşında, COVID-19 nedeniyle Ankara Sanatoryum Hastanesi’nde tedavi görürken kalp krizi geçirerek vefat etti. Cenazesi, ertesi gün (27 Eylül 2020) Çankırı’nın Eldivan ilçesinde toprağa verildi. Salgın tedbirleri nedeniyle resmi tören yapılamadı.
Hasan Onat, vefatından sonra da unutulmadı. Bilimsel mirası, öğrencileri tarafından bibliyografya çalışmalarıyla belgeleniyor (örneğin, 2021’de yayınlanan “Prof. Dr. Hasan Onat’ın Bilimsel Mirası” makalesi).
2021’de Ankara Üniversitesi’nde “Prof. Dr. Hasan Onat’a Vefa” paneli düzenlendi; kitaplığı fakülte kütüphanesine bağışlandı. 2025’te, 5. ölüm yıl dönümünde Ankara İlahiyat Fakültesi’nde anma programı yapıldı.
X resmi hesabı @Hasanonat (41.000+ takipçi) hâlâ aktif; anısına @aklindogrusu hesabı (Akıl, Ahlâk, Bilim, Sanat ve Düşünce Kanalı) var. Son paylaşımlarda “Yüreği Türklük için atan” bir hoca olarak rahmetle anılıyor. Bir paylaşımda, “Hayat, HAYAT’a yaptığınız katkı kadar ANLAMLI olur.” sözüyle hatırlatılıyor.
Hasan Onat, “insan olmayı merkeze koymak, farklılıkları zenginlik görmek ve değişimi anlamak” ilkeleriyle dinî düşünceye nefes aldırmış bir isimdir. Eserleri, genç araştırmacılar için hâlâ ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.
Rahmet ve minnetle anıyoruz..
26 Eylül 2025
M. Hüseyin OĞUZ
