HOYBUN, İHTİLALCİ ERMENİ ÖRGÜTLERİ ve PKK

HOYBUN, İHTİLALCİ ERMENİ ÖRGÜTLERİ ve PKK

Ermeni “Taşnak Partisi”, 1925 yılında Marsilya’da toplanan “Sosyalist Enternasyonal”e Kürt bağımsızlığını savunan bir bildiri sunarak bölücülere işbirliği niyetini deklere etmişti. 5 Ekim 1927 tarihinde Lübnan’da bölücü Hoybun Örgütü’nün[[1]] kurulduğu toplantıya da, Ermeni Taşnak Lideri Vahan Papazyan davet edilmiş ve burada Ermenilerle dostluk ilişkilerinin kurulması kararı alınmıştı.

Kuruluş aşamasında fikir birliği yapan Hoybuncular ile Taşnak Ermenilerinin dayanışması, 21 Haziran 1928 tarihinde Halep’te yapılan bir anlaşmayla resmileştirildi. Türkiye’ye karşı yapılan bu anlaşmanın içeriği, günümüzdeki Ermeni-PKK ilişkilerinin anlaşılmasına yardımcı olacağı düşüncesiyle, aşağıda özetlenmiştir:

• “Ermeni Taşnak ve Hoybun Cemiyetleri, aralarında geçmiş olan düşmanlıkları unuttuklarını, müşterek düşman olan Türkiye’ye karşı ittifak yaptıklarını, ortak amaçları için güçlerini birleştireceklerini kabul ederler.
• Bölücülerin ayrılıp devlet kurma amaçlarını elde etmeleri için Taşnak Cemiyeti tüm sahip olduğu siyasi, idari ve askeri bütün gücünü ortaya koyar; aynı şekilde Ermeni hükümetinin amaç ve arzularını gerçekleşmesini, Hoybun Cemiyeti bir vazife olarak telakki eder.
• Taraflar, Türkiye Cumhuriyeti’nden alacakları toprakları, anlaşma sırasında tasdik ettikleri haritaya göre paylaşılacaklarını kabul ederler [[2]].
• Her iki cemiyet; Nasturi, Yezidi ve Çerkezlerle birleşmeyi; onları da isyana teşvik etmeyi taahhüt eder; İranlı Fars ırkdaşları ile dostluk ve işbirliği içerisinde yaşamayı; Rıza Pehlevi’nin emirlerinin kendi menfaatlerine olduğunu kabul ederler.
• Taşnak Cemiyeti, Hoybun Teşkilatı için gerekli unsurları temin eder. Bu çerçevede Türkiye’ye karşı hareketin icrasına başlanıldığında Taşnak Cemiyeti Karakin, Nejde, General Dm, General Subuhı, General Simpat, General Nazarbekof ve General Gargatof gibi önemli kumandanlarını görevlendirecek. Hoybun Cemiyeti de Seyyit Mehmet Taha, Seyyit Abdullah, Muşlu Kasım Bey, Hakkarili Şeref Bey, onun oğlu Hasan Bey, Batnusi Hüseyin Paşa, Barkinli Mehmet Sıddık, Mustafa Nadir ve Musa Bey ve Osmanlı Ordusu’nda hizmet edip Cemiyete katılan tüm subayları istihdam edecektir.
• Haydaranlı, Bahtiyarlı, Lolanlı, Balabanlı, Karakiyhili, Arelli ve Çarıklı aşiretlerinin tamamen taraflarına çekilmesini Hoybun Cemiyeti üstlenir.
• Türkiye’ye karşı dışarıdan yapılacak genel bir harekât için muayyen ve detaylı bir plan hazırlanacaktır.
• Tarafların temsilcileri Halep’te bulunacaklar, daima temas halinde olacaklar, önemli meseleleri merkezlerine bildireceklerdir. Ermeni Taşnaksutyun ve Hoybun cemiyetleri, ittifakın faaliyetlerini birlikte yürüteceklerdir.

Anlaşmanın maddelerinden de açıkça anlaşılacağı gibi, Hoybun ve Taşnak Cemiyetleri Türkiye’yi zayıf düşürmek ve bölmek amacıyla geniş çaplı bir organizasyon içine girmişlerdi.

Ermenistan Taşnak Partisi’nin Erivan temsilcisi Kiro Manoyan Erivan’da 1915 olaylarının yıldönümü vesilesiyle düzenlediği basın toplantısında; “Ermenistan’ın iade edilmesini istediği topraklar şu anda Türklerin egemenliği altında. Yarın bizim iade edilmesini talep ettiğimiz Ermeni toprakları Kürtlerin eline geçerse onlardan geri vermelerini talep ederiz. Bölgemizde gerçekleşebilecek köklü değişimleri seyirci olarak izleyebileceğimiz gibi, gidişatı yönlendirmek de elimizde. Gelişmeleri yakından takip ederek hareket etmeliyiz”  ifadesiyle Türkiye toprakları üzerindeki Ermenistan-Kürdistan planlarının örtüştüğüne vurgu yapmış ve Ermenistan’ın bölgede köklü değişimlere hazır olması gerektiğini belirtmiştir. Manoyan’ın açıklamaları 18 Nisan 1980’de PKK ile ASALA sorumlusu Hermez Samurouyan arasında yapılan toplantıda alınan; “muhtemel devrimden sonra elde edilecek topraklar Ermeniler ile Kürtler arasında eşit olarak bölüşülecektir” kararıyla örtüşmektedir.

İki unsur arasındaki işbirliğinin bir diğer göstergesi Barış ve Demokrasi Partisi’nin (BDP) 28 Ekim – 1 Kasım 2013 tarihleri arasında ABD’ye yaptığı ziyarette ortaya çıkmıştır.  Ziyaret sırasında BDP heyeti ile Ermeni Devrimci Federasyonu (ARF) ve Washing-ton’daki Armenian National Committee of America (ANCA, Amerika Ermeni Milli Komitesi) temsilcileri arasında görüşmeler yapılmış.  Görüşmede ‘‘Ermeni-Kürt ortaklığının geliştirilme imkânları ile milli ve demokratik hedeflerinin tartışıldığı’’ bildirilmiştir.

• Görüşmelere katılan ARF temsilcisinin; BDP heyeti ile yapılan toplantılar hakkında; “Görüşme, Ermeni-Kürt ortaklık imkânları, ‘Batı Ermenistan’ ve ‘Kürdistan’ ile ulusal ve demokratik hedeflerdeki Ermeni ve Kürt Ulusları için yararlı bir diyalog fırsatı sundu” ifadesini kullanması;
• PKK’nın 18 Nisan 1990 tarihinde PKK-ASALA ilişkilerinden sorumlu Hermez Samurouyan’la Lübnan’da yaptığı toplantıda alınan; “Muhtemel devrimden sonra elde edilen topraklar Ermeniler ile Kürtler arasında eşit olarak bölüşülecektir” kararının Washington’da yeniden ele alınarak değerlendirildiğini göstermektedir. Bu husus BOP Projesi kapsamında;
• Türkiye’nin ilk etapta federasyona dönüştürülmesi, bu suretle oluşturulacak Kürt özerk bölgesinin zamanla bağımsız devlet statüsüne kavuşturulması,
• Uygun ortamda Irak’taki Kürt özerk bölgesi, mümkün olabilirse Suriye ve İran’da kurulacak Kürt özerk bölgeleri ile de birleştirilerek 4 devletten koparılacak topraklar üzerinde “Büyük Kürdistan”ın kurulması hedefi ile örtüşmektedir.
• Esasen kurulması tasarlanan devlet Kürdistan’dan ibaret olmayıp, Wilson Prensiplerinde geçen Vilayat-ı Sitte denilen topraklar üzerinde Van şehrini ve Ağrı Dağı’nı da içine alan “Büyük Ermenistan” kurulması hedefini de içermektedir.

PKK lideri Öcalan, -Ermeni tezlerini destekler doğrultuda- Ermeni halkının 1915’te yaşadıklarını “soykırım” olarak tanımlamış, tüm dünyayı ve Türkiye Cumhuriyeti’ni bununla yüzleşmeye çağırmıştır. 12 Kasım 2013’de İstanbul’da BDP tarafından düzenlenen toplantıya “Ermenistan Taşnak Partisi Gençlik Organizasyonu” yetkilileri davet edilmiş. İki kuruluş arasındaki görüşmelere BDP dış ilişkiler sorumlusu Nazmi Gür ile Van milletvekilleri, Ermenistan tarafından ise Taşnak Gençlik Örgütü Başkan Yardımcısı Mario Nalpatyan başkanlığındaki Taşnak temsilcileri katılmış. “The Armenian Weekly” adlı dergi, söz konusu toplantıyı haberleştirirken “Ermeni Taşnak örgütü temsilcilerinin İstanbul’daki toplantısı 1923 yılından bu yana bir ilk olma özelliği taşımaktadır” ifadesini kullanmıştır. Söz konusu toplantıda; “Batı Ermenistan” ile “Kürdistan” toprakları konusunda Ermeni–Kürt işbirliği imkânlarının araştırılmasının yanı sıra iki millet arasında diğer işbirliği konularının ele alındığı bildirilmiştir.

30 Kasım-2 Aralık 2013 tarihleri arasında Diyarbakır’da BDP tarafından düzenlenen BDP Gençlik Kolları Kongresi’ne yine ARF (Ermenistan Taşnak Partisi) Gençlik Teşkilatı temsilcileri davet edilmiş.  Toplantıda taraflar arasında Washington ve İstanbul toplantılarında ele alınan konuların tartışıldığı bildirilmiş ve Taşnak Partisi temsilcilerine BDP tarafından plaketler verilmiştir. Sevr paçavrası “anlaşması” ile Ermenilere peşkeş çekilmek istenen vatan topraklarının günümüzde tekrar bölüşüm planları hazırlanırken aynı zamanda bir Ermeni-Bölücü rekabeti de başlatılmıştır.

Yukarıda belirtilen hususlar;

• Ermenistan’ın Türkiye Cumhuriyeti’ne soykırımı kabul ettirme (tanıma) çabalarının sadece soykırımla sınırlı kalmayacağını,
• ilk aşamada soykırımın kabulünden sonra zaman içinde tazminat ve toprak taleplerinin de gündeme taşınacağını ve
• Türkiye’den toprak kopartma gayreti içindeki Ermenistan’ın ileride Türkiye’den kopartılacak toprakların paylaşımını; 
• bölgedeki Kürt bölücü hareketi liderleriyle kendi aralarında halledilecek bir konu olarak düşündüklerini,
• başka bir deyişle Ermeni ve Kürt bölücü hareketlerinin Türkiye Cumhuriyeti üzerindeki hedeflerinin büyük ölçüde örtüştüğünü

göstermektedir.  

2013 yılı Haziran ayı içinde Diyarbakır’daki BDP’li Belediye Başkanları’nın sokakların isimlerini değiştirerek, buralara Ermeni yazarlar ve kiliselerin adlarını vermeye başlaması; PKK içindeki Ermenilerin, bölgeyi BDP eliyle Ermenileştirmeye çalışması yukarıdaki endişeleri artırmaktadır. 

06.03.2025

Gürbüz MIZRAK

Araştırmacı – Yazar

[[1]] Hoybun Örgütü, 5 Ekim 1927’de  Lübnan’ın Bihamdun  kentinde  Kürdistan Teali Cemiyeti, Kürt Millet Fırkası,  Comite de Independence Kurde başta olmak üzere bölücü örgütler ve Taşnak kökenli Ermeniler tarafından gizlice düzenlenen ve 45 gün süren bir kongrede kurulmuştur. Suriye, Lübnan,  Avrupa ülkeleri  ve  Amerika Birleşik Devletlerinde kolları oluşturulmuştur. Celadet Ali Bedirhan,  Kâmuran Ali Bedirhan, Nuri Dersimi, Ekrem Cemil-paşa,  Memduh Selim gibi isimler tarafından yürütülmüş ve Ağrı isyanları meydana geldiğinde örgütün kararıyla İhsan Nuri bölgeye yollanmıştır. Ağrı isyanları bastırıldıktan sonra gücünü yitirerek dağılmıştır.

[^[2]] Bu harita’da Doğu Anadolu Bölgesi’ni Kafkasya’ya kadar içine alan “Esas Ermenistan” ve Çukurova bölgesinde de “Güney Ermenistan” çizilmişti. Rize “Esas Ermenistan”a, İskendurun Körfezi “Güney Ermenistan”a ait olacak, bu iki Ermenistan arasında müttefik bir Kürdistan vücuda getirilecekti.